Pneumokokken bij ouderen
Wat is een pneumokokkeninfectie?
Een infectie met de pneumokokkenbacterie kan verschillende ziektes veroorzaken, die mild of ernstiger kunnen verlopen. Er zijn meerdere typen pneumokokken. Meestal is de infectie met antibiotica goed behandelbaar, maar soms kan de infectie toch ernstig verlopen. Als verwekker van infecties komt de bacterie in Nederland regelmatig voor.
Wat zijn de ziekteverschijnselen van een pneumokokkeninfectie?
De meeste mensen worden niet ziek na besmetting. Mensen die wel ziek worden krijgen meestal 1 tot 3 dagen na de besmetting ziekteverschijnselen. De pneumokokkenbacterie kan verschillende klachten veroorzaken, variërend van milde infectie van de luchtwegen tot ernstige infecties waaronder:
- middenoorontsteking (otitis media);
- neusbijholte-ontsteking (sinusitis);
- longontsteking (pneumonie);
- hersenvliesontsteking (meningitis);
- bloedvergiftiging (sepsis).
Bij een longontsteking door pneumokokken kan men in korte tijd last krijgen van koude rillingen, hoge koorts, hoesten met slijm opgeven, kortademigheid en pijn bij het ademhalen. Bij kinderen kunnen braken en koortsstuipen (onwillekeurige schokjes van het lichaam en/of wegdraaien van de ogen) de eerste verschijnselen zijn samen met koorts. Bij ouderen beginnen de klachten vaak minder acuut.
Bij hersenvliesontsteking door pneumokokken lijken de eerste verschijnselen op griep: koorts, hoofdpijn en soms is buigen van het hoofd pijnlijk (nekstijfheid). Baby’s met de ziekte zijn slaperig/suf en drinken slecht. Ze worden prikkelbaar, huilen anders dan gewoonlijk en kunnen huilend/krijsend reageren bij het verschonen van de luier.
Bloedvergiftiging door pneumokokken gaat veelal gepaard met het snel opkomen van klachten (binnen 12 tot 24 uur) als hoofdpijn, overgeven, verwardheid, bewustzijnsstoornissen of nekstijfheid, vaak in combinatie met hoge koorts. Bloedvergiftiging en hersenvliesontsteking kunnen tegelijk optreden.
Hoe kun je geïnfecteerd worden door pneumokokken en hoe kun je anderen besmetten?
Veel mensen dragen de bacterie tijdelijk bij zich in de neus of keel, zonder hier zelf ziek van te worden. Besmetting vindt plaats door hoesten of niezen waardoor de bacterie in de lucht komt en door anderen kan worden ingeademd. Ook via zoenen en via de handen kan de bacterie worden overgebracht. In omstandigheden waarbij mensen dicht op elkaar leven is de kans om besmet te worden groter.
Wie kan een pneumokokkeninfectie krijgen en wie loopt er extra risico?
De bacterie veroorzaakt de meeste ziekte bij kinderen jonger dan 5 jaar, bij ouderen en personen zonder milt of met een milt die niet goed werkt. Vooral bij kinderen jonger dan 2 jaar kan de infectie ernstiger verlopen. Ook mensen die herstellen van een virale luchtweginfectie en rokerslopen meer risico.
Vaccinatiemogelijkheden:
Er zijn meer dan 90 verschillende typen pneumokokken en geen enkel vaccin beschermt tegen al deze typen. Er bestaan twee soorten vaccins: polysaccharidevaccins en conjugaatvaccins. In de conjugaatvaccins zijn de polysacchariden chemisch gekoppeld aan een eiwit. De conjugaatvaccins bevatten 10 of 13 van de meest voorkomende typen (PCV10 en PCV13). Het polysaccharidevaccin bevat 23 typen (PPV23). Jonge kinderen worden alleen beschermd door conjugaatvaccins. Bovendien wekken conjugaatvaccins immunologisch geheugen op en beschermen daardoor tegen latere infecties. Het PPV23 vaccin wekt geen immunologisch geheugen op waardoor om de 5 jaar hervaccinatie nodig is.
Vanaf juni 2006 is pneumokokkenvaccinatie met een conjugaatvaccin voor kinderen opgenomen in het Rijksvaccinatieprogramma (RVP).
Ouderen dienen zich op dit moment nog op eigen kostente vaccineren. De Gezondheidsraad heeft op 28 februari 2018 advies uitgebracht over "Vaccinatie van ouderen tegen pneumokokken". De raad adviseert herhaalde vaccinatie met PPV23 aan te bieden aan 60-plussers, maar de minister moet nog over de opvolging van dit advies besluiten.
De prijs van een dosis PPV23 in voorgevulde spuit is € 21,20 (incl. BTW, excl. afleverkosten). De kosten van de vaccinatie worden niet vergoed voor gezonde ouderen.
Uitgebreide informatie over het vaccin.
Wel of niet vaccineren?
Pneumokokkenbacteriëmie komt bij personen tussen 65 jaar en 79 jaar rond de 19,5 per 100.000 personen voor. Bij personen ouder dan 80 jaar krijgen 37,4 per 100.000 personen deze ziekte. De kans om als gevolg van de infectie te overlijden is 30 tot 50 procent. Pneumokokkenlongontsteking komt bij personen van 65 jaar en ouder vaker voor (1 per 1000) en de kans om daaraan te overlijden loopt op met de leeftijd tot 40%.
Bron: volksgezondheid.info.