Gordelroos

Wat is gordelroos?

Gordelroos is een infectie van de huid en zenuwen die veroorzaakt wordt door het varicella zoster virus. Gordelroos wordt ook wel herpes zoster genoemd. Hetzelfde virus zorgt voor het ontstaan van waterpokken.

Waterpokken komt meestal voor bij jonge kinderen en gordelroos bij ouderen en/of mensen met een lagere weerstand. Gordelroos is over het algemeen geen ernstige, maar wel een uiterst hinderlijke en veelal pijnlijke aandoening. Gordelroos gaat meestal vanzelf weer over.

Wat zijn de ziekteverschijnselen van gordelroos?

Gordelroos begint met jeuk, tintelingen of een hevige, brandende of stekende pijn. Na enkele dagen verschijnen er blaasjes in groepjes op het lichaam, meestal rond de buik of taille. De blaasjes zitten bijvoorbeeld als een gordel om de linkerhelft van de borstkas, vandaar de naam gordelroos. Gordelroos kan echter op het hele lichaam voorkomen. Gordelroos kan bij uitzondering in of rond de ogen voorkomen, waardoor een ontsteking van de aangezichtszenuw kan ontstaan. Hierdoor kunnen zenuwen of een gedeelte van het gezicht beschadigd raken.

Na 10 tot 14 dagen drogen de blaasjes in en ontstaan er korstjes, die er op een gegeven moment afvallen. Iemand kan nadat de ziekteverschijnselen zijn verdwenen last houden van (zenuw)pijn en tintelingen op de aangedane plek. Soms geeft gordelroos alleen jeuk en pijn, zonder vlekjes of blaasjes.

Hoe kun je gordelroos krijgen en hoe kun je anderen besmetten?

Iemand moet ooit waterpokken hebben doorgemaakt om gordelroos te kunnen krijgen. Als iemand waterpokken heeft gehad trekt het virus zich terug in de wortel van de zenuw, bij de hersenen of bij het ruggenmerg. Hier kan het virus jarenlang ‘slapen’ zonder dat men er ziek van is. Door bepaalde omstandigheden (zoals verminderde weerstand) kan het virus weer actief worden en gordelroos veroorzaken. De kans daarop is groter boven de leeftijd van 60 jaar.

Gordelroos is dus een plaatselijke opleving van het waterpokkenvirus dat al heel lang in het lichaam is. Bij gordelroos zit het virus alleen in het vocht in de blaasjes. Het vocht uit de blaasjes is de eerste 1 à 2 weken besmettelijk. Mensen die nog nooit in contact zijn geweest met het virus kunnen na contact met het vocht uit de blaasjes van een gordelroospatient waterpokken krijgen.

Wie kan gordelroos krijgen en wie loopt extra risico?

Iedereen die waterpokken heeft doorgemaakt kan gordelroos krijgen. Mensen met afweerstoornissen (zoals hiv en leukemie) hebben een grotere kans op het krijgen van gordelroos.

Alle informatie (RIVM).

Vaccinatiemogelijkheden

Er is een vaccin tegen gordelroos, maar dit is op dit moment niet opgenomen in het Rijksvaccinatieprogramma. Het vaccin is geschikt voor personen boven de 50 (Zostavax®). Het gaat om 1 dosis en deze kost € 144,54. Het vaccin wordt niet vergoed vanuit de basisverzekering. Het vaccin beschermt in 67% van de gevallen tegen de, vaak lang aanhoudende en hevige, pijnen die optreden na gordelroos.

Een recent onderzoeksrapport over vaccinatie tegen gordelroos bij ouderen is hier te vinden (PDF). In juni 2016 heeft de Gezondheidsraad advies uitgebracht over vaccinatie tegen gordelroos. De raad concludeert dat het effect van de vaccinatie met het huidige vaccin beperkt is en dat daarom vaccinatie tegen gordelroos niet in aanmerking komt voor opname in een publiek programma zoals het Rijksvaccinatieprogramma. De raad merkt wel op: ‘Ook zonder overtuigend publiek of collectief belang kunnen individuen hun eigen redenen hebben om gordelroosvaccinatie te overwegen’. Recent (2018) is in de Europese Unie een tweede vaccin (Shingrix®) geregistreerd, dat een goede bescherming biedt tegen gordelroos in personen boven 50 jaar gedurende ten minste 4 jaar.

Uitgebreide informatie over het vaccin.
Bijsluiter vaccin (PDF).

Wel of niet vaccineren?

Nederlandse cijfers voor huisartsenconsulten en ziekenhuisopnames voor gordelroos zijn:

Leeftijdsgroep	Huisartsenconsulten*	Ziekenhuisopnames*
65 – 69 jaar	645	5,8
70 – 74 jaar	745	8,5
75 – 80 jaar	720	13,5
80 – 84 jaar	775	18,8

*per 100.000 per jaar

De kans dat iemand een herpes zoster doormaakt in zijn leven is 25 – 35%, bij iemand boven 85 jaar zelfs 50%.

Deze gegevens zijn door Hartwig, Rümke en Visser samengevat in het Nederlands Tijdschrift voor de Geneeskunde 2009;153:A913 (zie deze link).

Elk jaar worden ruim duizend personen opgenomen in een ziekenhuis vanwege gordelroos. Elk jaar worden bij het Centraal Bureau van de Statistiek zo’n 20 sterfgevallen met gordelroos als primaire doodsoorzaak gemeld.

In het Verenigd Koninkrijk krijgen personen van 70 jaar en ouder een vaccin tegen gordelroos aangeboden.